Yüzölçümü 438 km²'dir. Bu
alan il yüzölçümünün yüzde 5,39'udur. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.700
metredir. İl merkezinden uzaklığı 75 kilometredir. Bölge tamamen engebelidir ve
büyük bir bölümü ormanlarla kaplıdır.
İlçe merkezi dışında belediye bulunmamaktadır. 4 mahalle
muhtarlığı, 28 köyü ve 71 mezrası mevcuttur.
1997 Genel Nüfus Tespiti sonucuna göre, ilçenin nüfusu
6.797'dir. Kentsel nüfus oranı yüzde 74,31'dir. Kırsal nüfus oranı ise yüzde
25,69'dur. Km² başına 16 kişi düşmektedir.
Tarihçe
Kiğı, tarihi MÖ. 3000'lere dayanan bir yerleşim merkezidir.
Doğuda Bingöl, batıda Tunceli, kuzeyde Erzurum ve Erzincan, güneyde Elazığ ve
Diyarbakır illeri vardır. Bingöl, Tunceli ve Erzurum'a 150, Elazığ'a 200,
Diyarbakır'a 250 km mesafede çanak bir çanak şeklindedir.
Kiğı'nın adı konusunda bir çok rivayet vardır. Bunların
gerçeğe yakın olanlarım şöyle sıralayabiliriz: Kiğı'nın Türkçe Sözlükte anlamı
yoktur. Erzincan tarihinde Kiğı'nın "Dağlar Memleketi" anlamına
geldiği ifade edilmektedir.
Kiğı, Romalılar zamanında Roma hanedanı Kiga'nın oğlu
Talon'un hakimiyeti altında kalmıştır. Talon'un oturduğu bu kaleye Kiga ismini
koyduğu, Kiga'nın Kiğı'ya dönüştüğü de söylenenler arasındadır.
Hayat Ansiklopedisinin 6. cildinde ise.Kiğı kelimesinin
Key-Ağa'da aramak icap ettiği ve Key'in "Prens" manasına geldiği ve
Kiğı'nın da bir Türk prensi namına izafe edildiği belirtilmektedir.
İlçede başlıca tarihsel yapılar, Bizans yapışı olduğu
sanılan yıkıntı durumundaki Kiğı Kalesi ile 1401-1402 yıllarında Akkoyunlu
Fahrettin Kutluk Bey'in oğlu Pir Ali Bey tarafından yaptırılan Kiğı Camiidir.
Kiğı Kalesi'nin Bizans dönemi yapısı olduğu sanılmaktadır.
Sarp ve oldukça yüksek bir tepedir. Buraya çıkmak oldukça zordur, içinde mucit
duvarı olduğu sanılan bir taş vardır. Diğer bölümleri tümüyle yıkılmıştır.
Ebu Ubeyde'nin İslam ordularına başkumandanlık yaptığı
dönemde Kiğı Kalesi, Rumların elindeymiş. Roma komutanlarından Kiğa'nın oğlu
Talon buraya hakimmiş. Kale çok sağlam olup,içindeki asker sayışı çökmüş. Halit
Bin Velit, Diyarbakır.Maden ve Palu Kalelerini zapt ettikten sonra,Kiğı
Kalesi'ni de Müslüman olan rahibin verdiği bilgiden de yararlanarak kurduğu bir
planla. Talon'u sinirlendirmiş ve sinirlenen Talon, 1200 atlı askeriyle kaleden
çıkmış, 300 kişilik İslam askeriyle Temuran (Bağlarpınarı) civarında iki ordu
arasında savaş başlamıştır. Bu sırada Talon öldürülmüş, askerleri bozguna
uğratılmıştır. Talon'un karısı Marcanos Margrit Halit Bin Velit'i kaleye davet
etmiş, sonra da Müslüman olmuştur. Bu savaşta İslam orduları komutanlarından
Seyit Kasım şehit olmuştur. Kabri, Kiğı'ya yarım saat mesafededir. Bu dağ
bundan dolayı Seyit Kasım Dağı olarak anılmaktadır.
Kalenin alınmasından sonra halk şimdiki Kiğı merkezine
gelerek yerleşmiştir.
Kiğı, kurulduğu zaman 17 nahiye, 221 köyden ibaretmiş. Kiğı
merkezi 7900 hanelik iken, nüfusu 49.000 imiş. 1 hükümet binası, 18 cami ve
mescit, 1 rüştiye mektebi, 9 sübyan mektebi, 2 medrese, 263 dükkan ve mağaza,
250 değirmen, 1 puruthane, 1 mum hane, 2 kireç hane, 3 fırını varmış. Gelişmiş
bir yerleşim yeri olduğu için Erzurum ve Elazığ arasında işlek bir ticaret
merkeziymiş. 221 köyden hicri 1314'te Tercan'a 12, 1295'te Varto'ya 18, 1926'da
Sancak'a 21, 1934'te Karlıova'ya 26, 1936'da Elazığ Karakoçan'a 33 köy
verilmiş, sonuçta 111 köyü kalmıştır. Kiğı'nın bucakları iken 1987'de Adaklı ve
Yayladere, 1989'da da Yedisu ilçe olmuş; 40 köy Adaklı'ya, 26 köy Yayladere'ye,
17 köy de Yedisu'ya verilmiş, Kiğı'ya 28 köy kalmıştır.
16. Yüzyılda Kiğı'daki demir yataklarının işletildiği konuşu
da bilinenler arasındadır. 1663 yılından itibaren Diyarbakır'a bağlı bir sancak
iken, 19. Yüzyıl sonlarında Tanzimat Fermanı ile Erzurum'a bağlı bir kaza
merkezi olan Kiğı, 1916 yılında bir süre Rus işgalinde kaldı. Buna istinaden
her yıl Kiğı'da 20 Kasım, "Düşman İşgalinden Kurtuluş Günü" olarak
kutlanır. Cumhuriyetle beraber bir süre Erzincan'a daha sonra 1936 yılında Bingöl'e
bağlanan Kiğı Belediyesi, 1926 yılında kurulmuştur.
Kiğı, tarih boyunca bir çok medeniyete sahne olmuştur.
Kiğı belde ve köyleri
Açıkgüney | Ağaçöven | Alagöz | Aşağıserinyer | Baklalı |
Billice | Çanakçı | Çiçektepe | Çomak | Dallıca | Darköprü | Demirdöş |
Demirkanat | Duranlar | Eskikavak | Eşme | Güneyağıl | İlbeyi | Kadıköy |
Kutluca | Nacaklı | Ölmez | Sabırtaşı | Sırmaçek | Tekbaş | Topraklık | Yazgünü
| Yukarıserinyer
